از بین رفتن ساز و کارها و مکانیسم‌های سنتی، همسریابی یکی از این پیامدهاست. پیش از این محیط‌های خانوادگی و فامیلی یا فضای محدود شهرهای کوچک و محله‌ها امکان مناسبی برای آشنایی و شناخت و در نهایت انتخاب و گزینش همسر مناسب برای جوانان را فراهم می‌کرد، اما اکنون فضا و شرایط اجتماعی و فرهنگی کاملاً دگرگون شده است.
با وجود این نیاز به شناخت، انتخاب و گزینش همسر همچنان پا برجاست و لذا ایجاد نهادهای مناسب برای تسهیل این امر و کمک به جوانان در انتخاب همسر بیش از پیش احساس می‌شود. در این زمینه جوامع مختلف شیوه‌های متفاوتی را تجربه کرده و سازمان‌ها و نهادهای خاصی را ایجاد کرده اند که مراکز مجازی و اینترنتی همسریابی از جمله آخرین موارد در این زمینه است.
در کشور ما نیز به موازات رشد و توسعه شهری کمابیش این قبیل نهادهای تسهیل‌کننده ازدواج شکل گرفته و حتی چند سالی است اشکال جدید و مجازی آن نیز فعال شده اند اما صورت‌های سنتی‌تر چنین نهادهایی که معمولاً توسط خیرین و نیکوکاران مذهبی و با حمایت مراکز دینی شکل گرفته سابقه طولانی تری دارد. گرایش دینی و مذهبی این مراکز و شکل غیرانتفاعی و عام المنفعه آنها موجب اعتماد بیشتر مردم و مراجعین است. یکی از قدیمی‌ترین این نهادها بنیاد ازدواج و تحکیم خانواده است.
بنیاد ازدواج و تحکیم خانواده، در سال 1358 همزمان با تشکیل سایر نهادهای انقلابی تأسیس شد.
انگیزه و هدف از تشکیل بنیاد به گفته مسئولان آن مبتنی بر تأکیدات در4 منبع: کتاب آسمانی، سنت نبوی، اصل 10 قانون اساسی و فطرت انسانی در مورد ازدواج و تشکیل خانواده است.
بنیاد، دارای شخصیت حقوقی و پروانه قانونی بوده و امور آن توسط هیأت امنایی که متشکل از30 نفرنیکوکار خیراندیش به‌صورت افتخاری است، مدیریت می‌شود.
پس از هیأت امنا، ساختار بنیاد ازدواج شامل رئیس هیأت مدیره، مدیرعامل، معاون همسریابی و معاون حل اختلاف و تحکیم خانواده و مشاوره مالی – اداری، فرهنگی آموزشی و حقوقی است.
فعالیت‌های بنیاد شامل: همسریابی از طریق تطبیق پرسشنامه‌های متقابل، تشویق مجردها به تشکیل خانواده، برگزاری کلاس‌های مختلف اخلاقی و زناشویی، حل اختلاف زناشویی و خانوادگی، تسهیل مراسم عروسی و همکاری متقابل با سایر نهادها و سازمان‌ها برای برگزاری حشن‌های ازدواج است. بنیاد ازدواج در طول 28 سال فعالیت خود موفق شده است 13 هزار مرد و زن جوان را بدون ذکر تلاش‌های بنیاد و کمک آن به تسهیل در مراحل خواستگاری، به عقد یکدیگر در آورد.
در زمینه چگونگی فعالیت بنیاد ازدواج و نحوه ارائه خدمات و کمک آن به جوانان و زنان و مردان مجرد برای همسریابی مناسب با مهندس هزاوه‌ای، مدیرعامل بنیاد ازدواج گفت و گو کرده‌ایم که نتایج آن در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
- چه مسائل و مشکلاتی در شروع کار بنیاد ازدواج به‌عنوان نهادی برای کمک به همسریابی داشتید؟
مشکل اصلی در فرهنگ جامعه است، اینکه زن به جست وجوی شوهر مناسب برود در جامعه ما مرسوم نبوده است. روی هم رفته هر دو جنس زن و مرد در مراجعه به بنیاد ازدواج مشکل داشتند. در جلسات سخنرانی‌های مختلف و در حضور مسئولان جهت بالا بردن فرهنگ عمومی ازدواج، به تبلیغ اینکه زنان هم حق انتخاب همسر دارند، پرداخته شد. همایش‌هایی در شهرهایی از جمله شیراز، اصفهان، مشهد جهت تبلیغ بنیاد برپا شد و نامه‌هایی به ارگان‌های ذیصلاح فرستاده شد.
- فعالیت بنیاد متمرکز در تهران بوده یا در شهرستان‌ها نیز فعالیت دارد؟
بنیاد در 23 شهر شعبه تشکیل داد اما اکثراً به علت بدگمانی‌های عمومی منجر به تعطیلی شد. در حال حاضر در شهرهایی مانند: شیراز، با نام بنیاد ازدواج اسلامی- اصفهان، بنیاد ازدواج و تأمین جهیزیه- مشهد، بنیاد کوثر و قم، بنیاد الزهرا شعب بنیاد در حال فعالیت هستند.
- بیشترین مراجعان در شروع کار چه افرادی بودند و چه خواسته‌ای داشتند؟
دو سوم آقایان بودند در مقابل یک سوم خانم ها.
خواسته بیشتر آنها انتخاب همسر ایده آل بود اما به نظر من ایده آل وجود ندارد، بیشتر باید به هم شأن بودن توجه کرد. مراجعان بیشتر تمایل داشتند که ازدواج کرده‌ها باهم و ازدواج نکرده‌ها باهم تشکیل زندگی بدهند. از جمله شرایطی که مدنظر بنیاد است؛ شرایط سنی، فرهنگی اجتماعی و مذهبی، تحصیلات، قد و وزن است. البته شرایط اقتصادی هم در امر انتخاب تأثیر دارد.
- هر کدام ازطرفین چندین مرحله از مشاوره را باید تا وقوع ازدواج طی کنند؟
حداکثر 3 بار و سپس تجدید پرونده و تجدیدنظر در خواسته‌ها و توقعات است. در ابتدای امر، هدف بنیاد آشنا ساختن مراجعان با همدیگر بدون نام و هویت است و سوق دادن آنها به ازدواج صحیح و آشنایی با شئونات یکدیگر.
- اطلاعاتی که متقاضیان همسریابی به شما می‌دهند محرمانه می‌ماند؟
بله کاملاً محرمانه می‌ماند و بعد از ازدواج مدارک خود را می‌توانند بگیرند وگرنه امحاء می‌شود.البته بنیاد تحقیقاتی در زمینه درستی و نادرستی اظهارات طرفین انجام می‌دهد. تا حد مقدور اطلاعات بررسی و ارزیابی می‌شود و در برخی موارد خاص ممکن است تحقیقات محلی توسط متقاضیان انجام شود.
- نحوه دخالت خانواده متقاضیان در انجام مراحل همسریابی چگونه است؟
اگر متقاضی مایل باشد می‌تواند والدین یا بستگان خود را شرکت دهد وگرنه بعد از انتخاب نهائی هر دو را به خانواده شان معرفی می‌کنیم تا بدون ذکر نام بنیاد، با آزادی و اقدامات سرپرستان خانوادگی نسبت به انجام عروسی اقدام کنند.
- رفتار بنیاد با افرادی که سابقه ازدواج دارند چگونه است؟
با افرادی که همسران خود را طلاق داده یا قبلاً ازدواج کرده اند ابتدا مذاکره می‌شود و سعی خواهد شد آنها را با هم آشتی بدهیم. اما اگر تفاهم برقرار نشد، فرآیند همسریابی به شیوه‌ای که قبلا گفته شد شروع می‌شود.
- بنیاد تا چه اندازه در تحقق اهدف خود موفق بوده است؟
با توجه به مشکل فرهنگی که در ابتدا به آن اشاره کردم ما از نتیجه کار راضی هستیم. میزان موفقیت ما در درجه اول کمک به همسریابی افراد مجرد هرگز ازدواج نکرده بوده است، پس از آن بیشترین موفقیت در بین افرادی بوده که همسرشان بنا به دلایلی فوت کرده است موفقیت در بین گرو ه‌های متارکه کرده نسبت به دو گروه دیگر کمتر بوده است.
